UZUN SÜRELİ BELLEK

Bilgiyi işleme modelinde bilgiyi, özellikle iyi öğrenilmiş bilgiyi, uzun süre saklayan kısmına uzun süreli bellek adı verilmektedir. Ashcraft (1989) uzun süreli belleği, kitaplara milyonlarca girişi olan bir kütüphaneye benzetmektedir. Düzenlenmiş bilgiler, gerektiğinde kullanıma hazır olarak beklemektedir. Uzun süreli bellek, bilgiyi her istendiğinde kullanılmaya izin veren bir ağa sahiptir. Kapasitesi sınırsızdır, bazı kestirimlere göre, sınır bir milyondan fazladır ve bazı olaylar sonsuza dek kalmaktadır.

Uzun süreli bellekte birçok farklı bilgi bulunur. Görsel imgeler, duygular, tatlar, sesler, kokular, problem çözmek için stratejiler, dili anlamaya yarayan kurallar, olaylar, çocuklukta geçirilen deneyimler gibi (McGrow ve Roop, 1992). Özetle uzun süreli belleğin kapasitesi çok geniştir, hatta doldurmaya yaşamımız yeterli değildir (Slavin, 1988). Ancak kısa süreli bellekte olduğu gibi, uzun süreli belleğe bilgi hızla girmez, biraz zaman ve güç gerekir. [1]

Bilgiyi uzun süreli belleğe aktardığımızda öğrenme gerçekleşir. Bu işlemi anlamlı kodlamalar ile görselleştirdiğimiz de zihinde dahada kalıcılığı sağlarız. Çalışan bellek ile aktardığımız bilgiler uzun süreli bellekte davranışa dönüşür.

Peki Uzun süreli belleğe gelme aşaması nasıl olacak?

Uyarıcılar duyu organları yoluyla duyusal bellekte kayıt altına alınacak. Dikkat ve algımız neye yönleniyorsa davranışa dönüşmesi için burda bilgiyi kısa süreli belleğe hafıza edecektir. Son aşamada anlamlı kodlamalar ile uzun süreli bellkete anısal, anlamsal ve işlemsel bilgiler olarak kalacaktır. 

Bu bilgiler tamamen kalıcı bilgiler olarak kalmamakla birlikte bellekten kaybolması durumu da söz konusudur. 

Uzun süreli bellekteki bilgilerin hatırlanma süresi, bilginin belleğe depolanma biçimine göre değişir. İyi örgütlenmiş bilgiler çabuk hatırlanırken, diğerleri daha uzun zamanda hatırlanır. Örneğin çok iyi tanıdığımız bir kişinin adını hemen hatırlarız. Ancak hakkında az bilgiye sahip olduğumuz birisiniz adını hatırlamakta güçlük çekeriz. Hatta bazen “dilimin ucunda ama söyleyemiyorum” ifadesini kullanırız. Bu nedenle bilgilerin uzun süreli bellekte örgütlenerek depolanma biçimi çok önemlidir. [2]

Bir bilginin öğrenilmiş kabul edilmesi için mutlaka uzun süreli bellekte depolanmış olması gerekir. Çünkü uzun süreli belleğe girmeyen bilgiler tepki üretilmiş olsa dahi kısa sürede kaybolur. [3]


Kaynakça:
[1] http://psikolojist.blogcu.com/bellek-turleri-uzun-sureli-bellek/2509881
[2] http://bilgiyelpazesi.com/egitim_ogretim/konu_anlatimli_dersler/gelisim_ve_ogrenme_ile_ilgili_konu_anlatimlar/uzun_sureli_bellek_nedir_tanimi_anlami_ozellikleri.asp
[3] http://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/sobedergi/file/02%20(17).pdf
https://www.google.com.tr/search?q=uzun+s%C3%BCreli+bellek&biw=1366&bih=662&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjlsI_MvaTSAhVJfiwKHR03DxIQ_AUIBigB#imgrc=yINFKGZtKWzDqM:
https://www.google.com.tr/search?q=uzun+s%C3%BCreli+bellek&biw=1366&bih=662&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjlsI_MvaTSAhVJfiwKHR03DxIQ_AUIBigB#imgrc=8DGC6rNGajyqoM:
https://www.google.com.tr/search?q=uzun+s%C3%BCreli+bellek&biw=1366&bih=662&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjlsI_MvaTSAhVJfiwKHR03DxIQ_AUIBigB#imgdii=InnwKEPU3phOHM:&imgrc=u3WY6PJYLqf-YM:

Veri, Enformasyon ve Bilgi

     Veri, Enformasyon ve Bilgi kavramlarının farklarından bahsetmeden önce bu kavramların neler olduğundan bahsetmemiz gerekecektir. Bu 3 kavram birbirine çok benzetilse de aralarında farklar oldukça açıktır. İlk olarak Veri kavramından başlayalım. 

Veri 

İngilizce de data olarak karşılaştığımız ve litaratür de ise işlenmemiş enformasyon parçalarına verilen addır. Enformasyon kavramını aşağıda tanımladıktan sonra veri kavramı tam olarak anlaşılacaktır.      Veri kavramını dünyanın betimlemesi (tasviri) olarak düşünebiliriz. Duyu organlarımız ile verileri algılar ve beynimizle işleriz. İnsanlar bilgiyi oluşturmak için uzunca bir süre için verilerden yararlandılar. Örneğin dışarıdaki ortam sıcaklığını öğrenmek (hissetmek) için dışarı çıkmaları gerekiyordu. Bu süre içinde bilgi, doğrudan deneyimlerle ilintiliydi. [1]

Bilgisayardaki işlenmemiş her bilgi veridir. Daha doğru bir deyimle  veriler işlenerek bilgi veya enformasyon kelime anlamını kazanırlar. Formülüze edilirler. Yorumlanıp, işlenebilirler.  Yani işlenip yorumlanıp bir sonuca varmak ve belirtmek için vardırlar. Tanımladığımız her şey ayrıca yine veridir. Örneğin bir program yazıyorsunuz diyelim C# yazılımı ile. Bir değişkenimiz x olsun. X in bir değer aldığını düşünelim. Şimdi x ve aldığı değer birlikte artık bir veridir programımız için.

Verilerin tek başlarına herhangi bir anlamı yoktur. Bir araya gelerek işlenip anlamlı hale gelirler.  Az önceki örneği hatırlayalım. X in tek başına 5 olması birşey ifade etmez. Ancak matematiksel x e bağlı bir formülde x in 5 oluşu bir veri olarak kullanılacaktır.  Bu örnek ile verilerin tek başlarına neden birşey ifade etmedikleri yakalanılabilir. [2]

Enformasyon

Enformasyon, örneğin bir bilgisayarda bulunan bazı verilerin çeşitli işlemlerden geçirilerek (kayıt, depolama, sorgulama, düzenleme ve özetleme vb) biçimlendirilip bir anlam ifade edilmiş haline denir.İşlenmiş ve düzenlenmiş veridir, yazılı, sözlü veya görsel bir mesajdır. Çift yönlü bir eylemdir, enformasyonun aktarılması için bir gönderen ve bir alıcı olması gerekir.Mesajı alan kişide algı veya yargı değişikliği oluşturmayı hedefler.Enformasyon veriden çok daha zengin bir içeriğe sahiptir. Bunun yanısıra, veriler dağınık bir doğaya sahipken, enformasyonda biçimlendirme, düzenleme, belli bir amaca hizmet etme, yarar sağlama kavramları söz konusudur. [3]

Bir örnek ile açıklayalım. Piyasada bir kitap var. Kitabın içeriği veya kapağı ile kimi okurlar sevecek kimileri ise almak bile istemeyecekler. Fiyatı konusunda da diğer kitaplarla karşılaştırma yapılıp pazardaki tercihler verisini enformasyona dönüştürürüz. Piyasadaki tüketiciler zaten ürünü alarak veya almayarak veri üretirler. Kitap için “Şu fiyattan alır mısınız?” sorusu, söz konusu verileri işleyerek enformasyona dönüştürmüş olur.

Bilgi

Bilgi basit olarak verilerin işlenmiş halidir az önce de söylediğimiz gibi. Enformasyonların bir araya getirilmesiyle de oluşurlar. Diğer bir değişle enformasyonları anlamamız, çözümlememiz,parçaları bir araya getirmemiz için gerekli olan kurallardır.

Taylor’a göre bilgi, bireylerin akıllarında tecrübe ile biçimlenir. Bilgi yalın ve basit olamaz. Çeşitli unsurların birbirleriyle karışımından oluşur. Belli bir biçime sahipolmakla birlikte, esnektir. Sezgiler işin içine girdiğinden ona sözcüklerle sahip olmak ya da mantık terimleri kullanarak onu tümüyle anlamak zordur. [4]

Özetle

Yandaki tablo 3 kavram arasındaki farkı en güzel kısaltma ile anlatan bir görseldir. Bunun dışında basit bir örnek ile bu kelimeleride şu şekilde karşılaştırmak isterim. Verimizin -12 derecedeki Ankaranın hava sıcaklığı olduğunu düşünürsek, diğer günlerle birlikte hava değişimlerini kaydettiğimiz tablo enformasyona örnek olur.  Oluşan bu anlamlı veriyi bilgiye dönüştürebiliriz. Ankara'da havanın -12 derece olduğu günün, o aya ait en şiddetli soğuk olduğu bilgisine varılmış olunabilir.

Kaynakça:

[1] http://www.duyguguncesi.net/veri-enformasyon-bilgi/

[2] https://ibrahimerol.wordpress.com/2013/10/20/veri-bilgi-ve-enformasyon-kavramlari-hakkinda-bilgiler-ve-farklari/

[3]-[4] http://botelabs.blogspot.com.tr/2014/02/verienformasyon-ve-bilgi-kavramlar.html